STUDENT PSYCHOLOGIE EELCO WILKENS

Onderzoek naar omgaan met getraumatiseerde kinderen

Eelco Wilkens deed voor zijn masterscriptie levenslooppsychologie onderzoek naar posttraumatische groei bij kinderen na ingrijpende jeugdervaringen. Een uitdagend onderzoek waar hij heel trots op is, ook al ging het niet zonder slag of stoot.

Eelco Wilkens is docent. Dat merk je. Eelco (63) vertelt graag en legt met plezier uit, vaak met een glimlach, altijd met passie. Zoals over z’n afstudeeronderzoek: trauma’s bij kinderen, en hoe je hier op een positieve manier mee om kunt gaan. ‘Weet je dat bij bijna de helft van de leerlingen in groep 7 en 8 van het regulier basisonderwijs in Nederland sprake is van één of meerdere ingrijpende jeugdervaringen’, zegt Eelco. ‘Denk aan ruzies tussen ouders, vechtscheidingen, verwaarlozing, mishandeling etc.. De gevolgen zijn vaak ernstig. Zowel op korte als lange termijn. Maar er kunnen ook positieve effecten ontstaan na ingrijpende jeugdervaringen.’ Het begrip posttraumatische groei, PTG, valt, de positieve verandering die ervaren wordt als gevolg van de worsteling met het ervaren trauma. ‘Dit is een bekend fenomeen en al volop onderzocht bij volwassenen, maar nog te weinig bij kinderen. Dat leek mij een mooie en interessante uitdaging.’ In z’n scriptie verkent Eelco de aard van de posttraumatische groei bij kinderen en wil hij het begrip van het fenomeen verbeteren om informatie op te leveren voor leerkrachten, die te maken hebben met kinderen, die ingrijpende jeugdervaringen hebben meegemaakt. ‘Ik wilde er vooral achterhalen welke sociale steun leerkrachten kunnen bieden aan getraumatiseerde kinderen om posttraumatische groei te bevorderen.’

Tekst: Fred Meeuwsen

Beeld: Peter Strelitski

Lees ook de scriptie van Eelco

Posttraumatische Groei bij Kinderen na ingrijpende Jeugdervaringen

Scriptie Eelco

‘Het is van groot belang getraumatiseerde kinderen de gelegenheid te geven hun verhaal te vertellen en hun emoties te uiten. Goed luisteren, kinderen op hun gemak stellen, steun geven en positieve feedback helpt enorm.’

Ethische commissie

Het onderzoek werd uitgevoerd onder kinderen op vier Montessoribasisscholen in Deventer en Zutphen, bekend terrein voor Eelco. Ooit was hij zelf leerkracht op een van deze scholen. Hij kende er nog de nodige mensen. Die waren meteen enthousiast. Wel moesten er wat zaken van tevoren goed geregeld worden. ‘Het was natuurlijk belangrijk goedkeuring voor het onderzoek te krijgen van de ethische commissie van de Open Universiteit, het ging tenslotte om de medewerking van mogelijk getraumatiseerde kinderen. De universiteit stemde toe. En natuurlijk moesten de ouders en de kinderen goedkeuring geven. Ze kregen allemaal een brief thuis met uitleg over het onderzoek en de vraag mee te werken en dat te bevestigen met een handtekening. Vanuit de scholen en de Open Universiteit, vakgroep levenslooppsychologie, werd, mocht het nodig zijn, voor begeleiding gezorgd. Achteraf bleek dat niet nodig.’ Driehonderdvijftig kinderen werden benaderd. Uiteindelijk vulden 134 kinderen, met een ingrijpende levensgebeurtenis, de vragenlijst in. Honderdachtentwintig waren tussen de 9-12 jaar.

Uit het onderzoek blijkt dat de kinderen een lichte post-traumatische groei ervaarden. Duidelijk bleek dat sociale steun van een leerkracht tijdens een moeilijke periode van het kind er echt toe doet. ‘Dat werd door m’n onderzoek overtuigend bevestigd. Het is van groot belang kinderen de gelegenheid te geven hun verhaal te vertellen en hun emoties te uiten. Goed luisteren, kinderen op hun gemak stellen, steun geven en positieve feedback helpt enorm.’ Eelco werkte met een gevalideerde, uitgeteste vragenlijst, een combinatie van een bestaande vragenlijst naar posttraumatische groei en een over sociale steun van de juf of meester. Nu, achteraf, vraagt Eelco zich af of hij met een kwantitatief onderzoek wel de juiste methode heeft ingezet. ‘Een kwalitatief onderzoek, met open vragen, was waarschijnlijk sterker geweest. Interessant voor een eventueel vervolgonderzoek.’

Wilskracht en een strakke planning

Dat zal hij zelf niet doen. Zeker, zijn afstudeeronderzoek was geweldig om te doen, maar het kostte ook het nodige bloed, zweet en tranen. Eelco is reumapatiënt. ’Ik ben al 12 jaar chronisch ziek. De laatste drie jaar waren heftig, de medicatie werkte niet afdoende. Ik moest vaak flink op m’n kiezen bijten omdat de pijn niet te harden was, kon dan ook nauwelijks meer bewegen. Het lijkt nu, door beter afgestemde medicatie, redelijk onder controle. Met wilskracht en een strakke planning heb ik de master uiteindelijk toch in twee jaar kunnen doen en liep het afstudeeronderzoek geen vertraging op. Ik was er zeer op gebrand om het af te ronden, vooral omdat ik het geweldig vond, dat geldt trouwens voor de hele masterperiode. Stiekem vond ik het zelfs wel jammer dat ik klaar was.’

Promoveren is wel ter sprake gekomen, maar werd vanwege z’n gezondheid uiteindelijk uitgesloten. Als ‘alternatief’ wil Eelco een bureau levenslooppsychologie starten. En ook via het onderwijs kan hij z’n kennis delen. Eelco geeft les aan masterstudenten op Hogeschool Windesheim in Zwolle, onder andere in de praktijk van het traumasensitief lesgeven. ‘Ik geef de studenten mee dat het echt heel belangrijk is kinderen met traumatische ervaringen te begeleiden en aandacht te geven. Mijn onderzoek heeft op school al geleid tot een door een collega en mij ontwikkelde module. De studenten leren een handelingsplan op te stellen, uitgaande van de sterke kanten en talenten van de kinderen die begeleid moeten worden.’ Eelco is ook al een keer bij een basisschool geweest om de leerkrachten de nodige handvatten te geven voor de omgang met getraumatiseerde kinderen. Hij is van plan dit op meer scholen te gaan doen. ‘Kinderen hebben recht op een gelukkige kindertijd.’