Lezen in tijden van Corona: The Machine Stops (1909) van E.M. Forster

Daar zitten we dan, allemaal. Alleen in onze eigen kamer, achter een beeldscherm. Buiten komen we niet meer. We volgen, of verzorgen zelf, online onderwijs. We spreken onze vrienden via een scherm. We tikken in welke ideeën we nog gehad hebben vandaag om ze te delen met onze volgers. Ons avondeten wordt thuisbezorgd. We hebben met niemand fysiek contact. Sterker nog, het idee om een ander mens nu van dichtbij in het écht te zien, beangstigt ons. De noodzaak daarvan zien we inmiddels ook niet meer: het heeft geen voordelen. We walgen een beetje van andere mensen, van fysiek contact.

Is dit de situatie waarin we ons misschien over enkele dagen of weken zullen bevinden? Dat is nog afwachten. In elk geval is het de wereld die E.M. Forster (1879-1970, bekend van A Room with a View) schetst in zijn toekomstverhaal The Machine Stops uit 1909. Mensen leven in een soort ondergrondse bijenkorf, ieder in een eigen zeshoekige kamer. Men is ervan overtuigd geraakt dat het leven in de bovengrondse buitenlucht niet meer mogelijk is. De mens is door deze leefomstandigheden geëvolueerd tot een dikke, kale ‘lump of flesh’. De ‘Machine’ zorgt voor zuurstof, voedsel, muziek, een warm bad, een bed en medicijnen op afroep in elke cel, én voor een constant aanwezig gezoem. Omdat we als lezer de titel van het verhaal in ons achterhoofd hebben, voelen we steeds een spanning. Zeker als we beseffen dat de ondergronds levende mensen totaal afhankelijk zijn van de mysterieuze Machine.

Het is te hopen dat ónze machine de komende dagen en weken blijft zoemen. Dat onze gezondheidszorg kan blijven functioneren. Dat onze maaltijden en boodschappen bezorgd kunnen blijven worden. Dat we thuis nog kunnen genieten van een muziekje, een warm bad. En dat we gewoon online onderwijs kunnen blijven volgen en verzorgen. En dat we af en toe een mooi verhaal of een goed boek kunnen lezen. Maar misschien moeten we dan toch eerder kiezen voor iets meer opbeurends dan The Machine Stops van E.M. Forster.

Marjolein van Herten

Marjolein van Herten is universitair docent letterkunde en vakdidactiek Nederlands. Zij is gespecialiseerd in hedendaagse leesclubs en literatuuronderwijs in Nederland. Vorige maand verscheen haar web column De moeder de vrouw leest in een leesclub. Lees meer over het verhaal The Machine Stops of kijk eens bij de cursus Inleiding Letterkunde

Fotografie: Chris Peeters