modulair
Rubriek: Een half jaar Rechtswinkel
Leestijd: 3 min | Tekst: Ingrid Beckers | Fotografie Marcel van Hoorn
Een halfjaar Rechtswinkel Heerlen Open Universiteit
Studenten bieden juridische steun met grote impact
04
Sinds een halfjaar runt de Open Universiteit als enige Nederlandse universiteit een Rechtswinkel in centrum Heerlen. Studenten doen er flink veel praktijkervaring op door gratis sociaaljuridische bijstand te verlenen aan kwetsbare burgers. Wat zijn de eerste ervaringen? Studenten leren dat rechtshulp veel verder gaat dan de academische theorie; cliënten voelen zich eindelijk gehoord en geholpen. Een win-win situatie voor iedereen.
Een vliegende start
‘Slapeloze nachten’, had Natasja Montulet, Hoofd praktijkonderwijs en Externe Samenwerking Rechtspraktijk van de faculteit Rechtswetenschappen, voordat de Rechtswinkel in september 2024 zijn deuren opende. ‘Ik dacht: straks zitten we daar in Heerlen en komen er geen cliënten. In onze doelgroep – kwetsbare burgers en mensen met een minimum inkomen in de regio Parkstad, red. – heerst namelijk veel wantrouwen richting alles wat riekt naar overheid. Gelukkig bleken deze zorgen onterecht: de Rechtswinkel loopt als een trein. Het eerste halfjaar kregen we 180 zaken, voornamelijk op het gebied van het huur- en consumentenrecht.’
Enige universiteit met minor Rechtswinkel
De Open Universiteit is de enige Nederlandse universiteit met een Rechtswinkel in het curriculum. Rechtenstudenten kunnen tijdens hun bachelor of master de verdiepende minor (een bijvak) Rechtswinkel volgen, waarin theorie en praktijk heel mooi samenkomen. Eerst volgen ze een half jaar lang heel praktisch gericht juridisch onderwijs, vervolgens gaan ze onder begeleiding van drie ervaren beroepskrachten echte zaken behandelen in de Rechtswinkel Heerlen. ‘Deze aanpak past goed bij de missie van de Open Universiteit om wetenschap en praktijk samen te brengen en impactvol onderwijs te bieden’, aldus Montulet.
Huurproblematiek en misstanden aanpakken
Cliënten komen via verschillende instanties bij de Rechtswinkel terecht zoals het UWV, de straatadvocaat, het Jongerenloket en het Juridisch Loket. ‘Vooral het aantal huurzaken heeft ons verrast’, vertelt Montulet. ‘Van klachten over schimmel in de badkamer en kapotte ramen tot het ontbreken van een stallingsplek voor een scootmobiel - mensen wachten soms maandenlang op een antwoord van malafide huisjesmelkers of krijgen nooit antwoord. Als ze naar ons toekomen, zijn ze zó blij dat er eindelijk iemand luístert. Dat is schrijnend om te zien.’
Rechtenstudent Abdel M’Barki
‘Het geeft zoveel voldoening als je met de academische theorie al tijdens je studie echt mensen kunt gaan helpen’
Kleine handelingen, grote impact
Rechtenstudent Abdel M’Barki beaamt hoe betekenisvol de praktijkervaring in de Rechtswinkel is. De fiscalist uit Utrecht volgt naast zijn baan de master Privaatrecht aan de Open Universiteit. ‘Het geeft zoveel voldoening als je met de academische theorie al tijdens je studie echt mensen kunt gaan helpen. Luisteren en vertrouwen winnen, zodat je het eerlijke verhaal hoort is stap één – en dat leer je pas door te doen. Ook de feedback van de beroepskrachten op alles wat je doet, is erg waardevol.’
Naast het voeren van intakegesprekken en adviesgesprekken maken de studenten veel schriftelijke stukken. M’Barki: ‘In huurzaken schrijf ik bijvoorbeeld onder begeleiding nette, juridisch goed onderbouwde brieven naar de verhuurders. Daarin wijs ik onder meer op hun wettelijke plichten. Vaak opent zo’n brief de weg om met elkaar verder te praten en te onderhandelen zodat er een concrete oplossing komt. Heel leerzaam. Met kleine juridische ingrepen kun je grote impact hebben op het leven van mensen.’
Van bemiddeling tot procederen bij het hof
De Rechtswinkel Heerlen zal in eerste instantie altijd proberen te de-escaleren, maar als het nodig is, dan wordt er geprocedeerd. ‘En ja, dat is al gebeurd’, vertelt Montulet, die ook strafrechter is bij de Rechtbank Limburg. ‘Zo verlenen we op dit moment bijstand aan een moeder die aangifte heeft gedaan van zwaar lichamelijk letsel door schuld, toegebracht aan haar minderjarig kind door haar ex-man. Het Openbaar Ministerie (OM) besloot niet te vervolgen wegens gebrek aan voldoende bewijs van zwaar lichamelijk letsel. Maar dat zien wij anders. Op grond van artikel 12 van het Wetboek van Strafvordering dienden we een klacht in bij het gerechtshof in Den Bosch om alsnog vervolging door het OM af te dwingen. We denken dat we een goede kans maken.’
De Rechtswinkel Heerlen werkt samen met een groot aantal sociaaljuridische ketenpartners waaronder het Juridisch Loket, Huis van het Recht, Alcander, de sociale advocatuur en Slachtofferhulp Nederland. Andere betrokkenen zijn de gemeente Heerlen, Provincie Limburg, Universiteit Maastricht en partners als rechtsbijstandsverzekeraar ARAG en Limburgse bedrijven.
Bredere signaleringsfunctie
Een halfjaar na de opening ziet de Rechtswinkel in de omgeving Parkstad ook een belangrijke, bredere signaleringsfunctie voor zichzelf. Montulet. ‘Neem het groot aantal huurklachten, dat is echt een structureel probleem. Met de gemeente Heerlen zijn we daarom in gesprek om te kijken hoe we met vereende krachten malafide huisjesmelkers en nalatige woningcorporaties kunnen aanpakken.’
Nieuwe lichting
Van de eerste tien studenten die aan de slag gingen in de Rechtswinkel Heerlen hebben er negen de minor Rechtswinkel inmiddels succesvol afgerond. Eén student is door ziekte uitgevallen. Een tweede lichting is net gestart in de Rechtswinkel, de derde lichting bereidt zich voor met het onderwijsgedeelte. Intussen lopen er gesprekken met Zuyd Hogeschool om ook hun studenten de kans te geven om deze minor te volgen. ‘Alle rechtenstudenten, niet alleen die van de Open Universiteit, zijn welkom om deel te nemen’, benadrukt Montulet. ‘En gezien het groot aantal zaken kunnen wij zeker nog studenten gebruiken.’
Ervaring voor het leven
Abdel M’Barki ziet het als een ervaring voor het leven die hij elke rechtenstudent aanraadt. ‘Wat je hier leert, staat niet in de studieboeken. Of je nou straks als sociaal advocaat aan de slag gaat of op de Zuidas multinationals gaat bijstaan, je ontwikkelt schriftelijke vaardigheden en gesprekstechnieken die je als jurist in elk werkveld van pas komen. Het mooie, vind ik, is dat je intussen ook iets terugdoet voor de maatschappij.’
Ook M’Barki is geslaagd voor zijn minor, maar hij blijft als vrijwilliger bij de Rechtswinkel Heerlen werken. ‘Omdat het zinvol is, én leuk!