modulair
Rubriek: Kwaliteitsafspraken - deel 13
Leestijd: 2 min | Tekst: Martine Boutz | Fotografie Coumans Fotografie
Twee vliegen in één klap met Rechtswinkel Heerlen
‘Praktijkervaring voor studenten én gratis rechtshulp’
06
09
Kwaliteitsafspraken - deel 13
Twee vliegen in één klap met Rechtswinkel Heerlen
Op 2 september gaan de deuren van de Rechtswinkel in Heerlen officieel open. Bachelor- en masterstudenten Rechtsgeleerdheid die kiezen voor de minor Rechtswinkel gaan hier, onder begeleiding van drie juridische professionals, gratis rechtshulp bieden aan mensen die moeilijk toegang tot het recht hebben. En zo dus zelf waardevolle praktijkervaring opdoen.
Enige Rechtswinkel in academisch curriculum
De fysieke Rechtswinkel is opgezet door de Open Universiteit, met middelen vanuit het programma Kwaliteitsafspraken. ‘Omdat studenten een praktisch gedeelte in hun opleiding misten’, vertelt Hoofd Praktijkonderwijs en Externe samenwerking Rechtspraktijk en projectleider Natasja Montulet. Zij vormt straks als coördinator samen met Theo Klein en Eva Amkreutz de vaste kern van Rechtswinkel Heerlen. ‘Dit is de enige Rechtswinkel in Nederland die opgenomen is in het curriculum van een wetenschappelijke rechtenopleiding.’
Martje Offereins, student
‘Leuk, nu gaat de studie echt leven!’
‘Nu gaat de studie leven.’ Dat was wat Martje Offereins dacht toen ze van de minor Rechtswinkel hoorde. In deze minor worden studenten eerst een half jaar goed voorbereid op het werken in de fysieke Rechtswinkel. ‘Hoe mooi is het als je al een beetje weet hoe het in de praktijk gaat voordat je echt gaat werken? En als je bij die eerste praktijkervaring ook nog een stukje coaching krijgt?’ Martje is blij dat de Open Universiteit dit aandurft: ‘Het is een heel spannend en uitdagend project. Natasja, Theo en Eva gaan er vol voor. Maar ze moeten wel met en door ons werken en met kwetsbare mensen die, verwacht ik, met heel uiteenlopende problemen bij ons komen. Ik hoop dat ze de Rechtswinkel goed weten te vinden en geen drempel ervaren. En dat het echt resultaat gaat opleveren. Niet alleen voor ons, maar ook breed maatschappelijk. Dat we kunnen voorkomen bijvoorbeeld, dat problemen groter worden en tot procedures leiden.’
Martje Offereins
student Rechtsgeleerdheid
Grote maatschappelijke steen
Natasja legt uit dat het voor de Open Universiteit belangrijk is om een grote maatschappelijke steen bij te dragen: ‘Heerlen is de armste gemeente van Nederland, met veel laaggeletterden en mensen die kwetsbaar en minder zelfredzaam zijn. Juist die mensen gaan we in de Rechtswinkel straks helpen. Met onze studenten gaan wij de gratis rechtshulp bieden die in Heerlen zo ontzettend hard nodig is.’
Toegang tot het recht
Natasja geeft het onderwijsgedeelte van de minor, dat de studenten goed voorbereidt op het werk in de Rechtswinkel, samen met universitair docent Nathalie Schnabl en Theo Klein. Deel één, het deel ‘van Nathalie’, gaat over toegang tot het recht. In hoeverre is dit noodzakelijk voor een rechtsstaat? Hoe ziet het sociaaljuridische veld eruit: welke instanties zijn er? Met welke doelgroep heb je te maken? En welke drempels ervaren zij als het om toegang tot het recht gaat? Ook leren studenten over de beroepsethiek van rechtswinkeliers en andere juridische dienstverleners.
Nathalie doet sinds 2018 onderzoek naar toegang tot het recht: ‘Vandaar dat ik in 2021, toen decaan Ronald Janse met het idee kwam een Rechtswinkel op te zetten, graag mee wilde werken aan het opzetten daarvan. Te beginnen met een onderzoek naar de rechtshulp in Heerlen: wat is er al wel en wat nog niet? Welke leemte zouden wij kunnen opvullen met de Rechtswinkel en hoe? Ook is gekeken naar andere rechtswinkels: wat doen zij, voor welke doelgroep? En zijn er enquêtes afgenomen bij studenten: willen zij in de Rechtswinkel werken en waarom? En zijn ze bereid om daarvoor naar Heerlen te komen? Toen bleek dat veel studenten het geen enkel probleem vinden om – zelfs enkele uren – te reizen voor deze kans praktijkervaring op te doen, besloten we echt voor de fysieke Rechtswinkel te gaan.’
Goed voorbereid
Ook masterstudent Abdel M’Barki kijkt uit naar de praktijkervaring. ‘Na de bacheloropleidingen Fiscaal Recht en Rechtsgeleerdheid, ben ik ook beide masters gaan doen. Wat ik zo jammer vind van academische opleidingen, is dat je de praktijk mist. Daarom was ik direct enthousiast over deze minor. Ik werk in de fiscale dienstverlening. Wat ik in de Rechtswinkel ga doen is compleet anders. We zijn er goed op voorbereid door ervaren professionals als Natasja en Theo.’ Zij begeleiden deel twee van het theoretische gedeelte van de minor: een training in schriftelijke en mondelinge vaardigheden en de rechtsgebieden. ‘Dat doen ze heel goed’, vindt Abdel. ‘Als rechters weten zij bij uitstek waar mensen juridisch in de knel kunnen komen. Het is aan ons om de gang naar de rechter zoveel mogelijk te voorkomen. Door goed te onderhandelen bijvoorbeeld.’
Alert zijn
‘De minor zit goed in elkaar’, vindt ook Martje. ‘Het tweede stuk, met de praktijkdagen, was compact maar breed genoeg. Doordat de groep fysiek samenkwam om te oefenen, konden we veel van en met elkaar leren. Ik realiseerde me: dit gaat om echte mensen, met echte, soms hele grote problemen. We moeten straks niet denken: dit kan ik wel. Maar alert zijn, want er kan veel afhangen van wat wij doen.’ Het zal uitdagend zijn, denkt ook Abdel: ‘Wij zijn geen standaard studenten. Allemaal hebben we al werk- en levenservaring. Ik voer regelmatig adviesgesprekken. Toch was het ongemakkelijk om met elkaar op dit soort gesprekken, een intake en onderhandelingen te oefenen. Want dat ging volgens een ander stramien dan we gewend zijn. Particulieren met een zwakke positie in de samenleving benader je natuurlijk heel anders – met andere taal – dan zakelijke klanten. Dat was voor mij wel de belangrijkste les: je moet je aanpassen aan de omstandigheden.’
'Opkomen voor mensen die dat zelf niet kunnen', was voor Martje een reden om deze studie te gaan doen
Waardevolle ervaring
Door de behandelde casussen weten de studenten dat mensen met echt schrijnende problemen kunnen komen. Denk aan dreigende uithuiszetting. ‘Hoe ga je daarmee om?’, vraagt Abdel zich af. ‘Je wilt dan empathisch zijn maar moet ook professionele afstand bewaren. Ja, het is spannend. Maar ook heel mooi om iets te kunnen doen voor mensen in zo’n situatie. Dit gaat zeker een waardevolle ervaring zijn.’ Opkomen voor mensen die dat zelf niet kunnen: voor Martje was het een reden om deze studie te gaan doen. ‘Dit kan iedereen overkomen. Hoe fijn en belangrijk is het dan als er mensen zijn die je verder helpen?’
Niet van het kastje naar de muur
‘Wij doen er alles aan om onze doelgroepen te bereiken’, vertelt Natasja. ‘Het is spannend. Dit zijn mensen die vaker teleurgesteld zijn. Gaan we hun vertrouwen winnen? Gaan er veel mensen komen? Met wat voor vragen? Voorlopig focussen we op vier rechtsgebieden: het socialezekerheidsrecht, consumentenrecht, huurrecht en hulp aan slachtoffers in strafzaken. Wij bieden wat er nog onvoldoende was: tweedelijnsrechtshulp. We helpen bijvoorbeeld bij het invullen van formulieren of het opstellen van een mail, bellen naar het bedrijf waar iets gekocht is dat niet voldoet, onderhandelen voor mensen. Als het écht niet anders kan, gaan we zelfs voor ze procederen. We vinden het heel belangrijk mensen niet van het kastje naar de muur te sturen. Daarom zijn we vooraf met al onze ketenpartners gaan praten: van het Juridisch Loket tot de Nederlandse Orde van Advocaten, de Raad voor de Rechtsbijstand en de sociale advocatuur. Met al die partijen onderhouden we hele goede contacten. Zodat we, als we iemand toch niet zelf kunnen helpen, weten wie dat wél kan. En een ‘warme overdracht’ kunnen doen: hij of zij helpt je verder, dit is het telefoonnummer.’